Hoe kan je zorg dragen zonder dat het een bron van stress wordt?

Onze behoefte om ons geliefd en verzorgd te voelen en om liefde en zorg aan anderen te geven, lijkt ingebakken te zitten in ons DNA. Ons geliefd en verzorgd voelen geeft ons een gevoel van veiligheid en eigenwaarde. Zorgen voor iemand anders geeft ons een gevoel van heelheid – het is een verlengstuk van onze liefde.

Hoe goed het ook voelt om voor iemand of iets te zorgen, voor veel mensen kan het ook een bron van stress en emotionele chaos worden, waardoor ze zich mentaal en emotioneel uitgeput voelen. Is het dus mogelijk om teveel te geven?

Laten we even kijken naar de definities, die Van Dale aanreikt voor het zelfstandig naamwoord zorg en het werkwoord zorgen.

We herkennen twee nuances hier. Zorgzaamheid en liefdevolle bezorgdheid aan de ene zijde en ongerustheid en moeite doen aan de andere zijde.

Het blijkt dat veel mensen het gevoel hebben, dat als ze zich geen zorgen maken of niet uiterst gefocust zijn op iets of iemand, dit zou betekenen dat ze niet genoeg om iets of iemand geven.
Deze behoefte om je zorgen te maken, is een ‘emotionele gewoonte’ die werkt onder het ogenschijnlijk gezonde mom van aandacht, sentiment en sympathie voor mensen of situaties, en die vaak kan leiden tot disharmonie, depressie en een spiraal van destructieve stress.

Psycholoog Deborah Rozman, co-auteur van Transforming Anxiety: The HeartMath Solution for Overcoming Fear and Worry and Creating Serenity, zegt: “Emotionele gewoonten houden mensen vast in een lus van angst en zelfs depressie. Een van de gewoonten waar de meesten van ons zich mee kunnen identificeren, wordt ‘overzorg’ genoemd. Overzorg is een veelvoorkomende emotionele gewoonte die angst, zorgen en stress veroorzaakt.”
De term ‘overzorg’ is bedacht door Doc Childre, oprichter van het HeartMath®-systeem en co-auteur van talloze boeken, waaronder Transforming Stress, Transforming Anxiety, Transforming Anger en Transforming Depression. Doc beschrijft overzorg als datgene wat gebeurt, wanneer geest en emoties de grens van evenwichtige zorg overschrijden en te gehecht raken aan en vastlopen in de persoon of het ding waar je om geeft. Als je te verstrikt raakt in het web van een ander en jij je realiseert dat jouw energie is weggevloeid door overmatige zorgverlening en gehechtheid, is het makkelijk om die ander te beschuldigen en het hen kwalijk te nemen dat jij je niet goed in je vel voelt. Meestal gebeurt dit net bij die mensen of dingen die je het liefst hebt.

Wat vaak begint als een oprechte en evenwichtige intentie om te zorgen, vertroebeld daarna door overmatige gehechtheid en overidentiteit en leidt tot teveel zorg voor een persoon of situatie. De oorspronkelijke zorgintenties worden dan emotioneel uitputtend voor alle partijen en kunnen een negatief effect hebben.

Het is niet dat we te veel geven om, maar meer dat we niet weten hoe we onze zorg kunnen beheren. We denken dat als we ons genoeg zorgen maken over iets, we een creatieve oplossing zullen vinden. Of, dat we op de een of andere manier de productieve motivatie zullen oproepen die we nodig hebben om actie te ondernemen en iets op te lossen. Zorgen en angst lossen echter geen problemen op. Het is wanneer we eindelijk de zorgen loslaten, besluiten er een nachtje over te slapen, of om te praten met een vriend, dat er antwoorden bij ons opkomen.

Apathie is ook geen oplossing. Het gaat hier over een evenwichtsoefening. Om dit evenwicht te kunnen bewaren, is het nodig om even halt te houden, al is het maar voor enkele seconden, en in stilte te ademen. Dat kan genoeg zijn om dit evenwicht te behouden of te hervinden. Dr. Rozman zegt: “Evenwichtige zorg is geen rustige toestand zonder drive en passie. Het is precies het tegenovergestelde, eigenlijk. Evenwichtige zorg is dynamisch, het is een plek in je hart waar je door stress heen kunt buigen en veerkrachtig kunt blijven onder druk.” Even stilte houden vergemakkelijkt dit proces.